Karta do lekcji 7:
Zmiany klimatyczne a rolnictwo tradycyjne iprzemysłowe

Cele szkolenia:

1. Studenci poznają wpływ zmian klimatu na rolnictwo i związane z klimatemwyzwania dla tego sektora.
2. Studenci poznają wpływ tradycyjnych i wielkoprzemysłowych praktyk rolniczychna zmiany klimatu.

Wstęp

Zmiany klimatu zaburzają ekosystem rolniczy, powodując zmiany w rolniczychelementach klimatycznych, takich jak temperatura, opady i nasłonecznienie,jednocześnie wpływając dalej na sektor uprawny, hodowlany i hydrologiczny.

Według Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, zmiany klimatyczne odnosząsię do:

długoterminowych zmian w klimacie Ziemi, poza wzrostem średniej temperaturypowierzchni (…) [który] powoduje, że wzorce pogodowe są mniej przewidywalne,wpływając na równowagę ekosystemów podtrzymujących życie i różnorodnośćbiologiczną. Powoduje również bardziej ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jakintensywniejsze powodzie, fale upałów i susze, a także prowadzi do podnoszenia siępoziomu morza i erozji wybrzeży poprzez przyspieszenie topnienia lodowców.
ONZ, n.d.

Dr Chang-Gil w swojej publikacji opisuje zmiany klimatyczne jako:

zmiany wykraczające poza przeciętne warunki atmosferyczne, które są spowodowanezarówno przez czynniki naturalne, takie jak orbita obrotowa Ziemi, aktywnośćwulkaniczna i ruchy skorupy ziemskiej, jak i przez czynniki sztuczne, takie jak wzrostkoncentracji gazów cieplarnianych i aerozolu.

Coraz szybsze tempo zmian klimatu oraz wzrost liczby ludności i dochodów na świeciezagrażają bezpieczeństwu żywnościowemu na całym świecie. Zmiany klimatu stawiająprzed wydajnością rolnictwa nowe i bardziej wymagające wymagania. Badaniazwiększające wydajność upraw i zwierząt gospodarskich, w tym biotechnologia, będąmiały zasadnicze znaczenie dla przezwyciężenia stresu spowodowanego zmianamiklimatu. Potrzebne są uprawy i zwierzęta gospodarskie, które radzą sobie dość dobrzew różnych środowiskach produkcyjnych, a nie wyjątkowo dobrze w wąskim zakresiewarunków klimatycznych.

Niniejszy dział został opracowany, aby czytelnik mógł zapoznać się ze zmianamiklimatycznymi i ich konsekwencjami oraz poznać wpływ tradycyjnych iwielkoskalowych praktyk rolniczych na zmiany klimatyczne. Umożliwi to czytelnikowizapoznanie się z tematem, zwłaszcza poprzez zrozumienie szans i zagrożeńzwiązanych z tymi dwoma praktykami.

Ekosystem rolniczy

Produkcja roślinna i zwierzęca, hodowla ryb, rybołówstwo i leśnictwo zarówno dlaproduktów żywnościowych, jak i nieżywnościowych są zaliczane do ekosystemurolnictwa. Zmiany klimatu wpływają negatywnie na ekosystem rolniczy, przyczyniającsię w znacznym stopniu do powstawania szkodników i zarazy, przemieszczania siępopulacji i zmian w różnorodności biologicznej. Zmiany biologiczne, takie jakzmienione pory kwitnienia i zbiorów, zmiany jakości i przesunięcia obszarówuprawnych ujawniają wpływ zmian klimatu na sektory rolnictwa i hodowli.

Żadna branża nie jest bardziej wrażliwa na zmiany klimatu. Zmiany klimatyczneszkodzą produkcji rolnej i żywnościowej w krajach rozwijających się, szczególnie wtych, które już są podatne na zmiany klimatyczne (ekstremalne susze, powodzie icyklony), mają niskie dochody oraz zwiększony wskaźnik głodu i ubóstwa.

Rolnictwo tradycyjne i przemysłowe

Rolnictwo tradycyjne można zdefiniować jako prymitywny styl produkcji żywności iprowadzenia gospodarstwa rolnego, który wiąże się z intensywnym wykorzystaniemwiedzy tubylczej, użytkowania ziemi, tradycyjnych narzędzi, zasobów naturalnych,nawozów organicznych oraz wierzeń kulturowych rolników. Rolnictwo tradycyjnecharakteryzuje się bardzo niskim wykorzystaniem technologii, co czyni jego produkcjęna dużą skalę nieefektywną. Produkcja jest zazwyczaj, wyłącznie na potrzebykonsumpcji rolnika i osób uprawiających ziemię.

Tradycyjne rolnictwo to bardzo podstawowa działalność, od której produkcji zależywiększość fizycznych możliwości rolnika i jego pracowników. W tym przypadku ten typrolnictwa nie jest tak bardzo nastawiony na handel. Gospodarstwa są dośćzróżnicowane biologicznie i posiadają rośliny, które wzbogacają glebę w składnikiodżywcze. W tym typie rolnictwa wiele innych organizmów pełni różne funkcjeekologiczne i pożyteczne dla produkcji. Można powiedzieć, że strategie tradycyjnegorolnictwa opierają się na ekologii i przyrodzie.

Po II wojnie światowej rolnictwo zaczęło się bardziej uprzemysławiać, aby zmniejszyćgłód na świecie oraz poprawić wydajność i bezpieczeństwo dostaw żywności. W ciąguostatnich 60 lat pojawiły się znaczące koszty związane z globalnym przejściem wkierunku tego typu rolnictwa. Rolnictwo uprzemysłowione wykorzystuje chemiczneśrodki produkcji, takie jak nawozy, pestycydy i nielecznicze antybiotyki, a także jestsilnie zmechanizowane i skoncentrowane.

Rolnictwo przemysłowe powstało w latach 60-tych, kiedy to firmy petrochemicznewprowadziły innowacyjne techniki intensywnego rolnictwa chemicznego. W wynikuprzekonania rolników przez przemysł agrochemiczny, że mogą zwiększyć swoje zyskipoprzez obsadzenie dużych pól jedną, wysoce dochodową uprawą oraz poprzezkontrolowanie chwastów i szkodników za pomocą środków chemicznych, nawozychemiczne i pestycydy drastycznie zmieniły rolnictwo i gospodarkę rolną. Ryzykozniszczenia dużych połaci ziemi przez pojedynczego szkodnika było wysokie przy tejmonokulturowej praktyce. Szkodziło to również zdrowiu pracowników rolnych imieszkańców. Nadużywanie środków chemicznych w rolnictwie miało katastrofalnedługoterminowe skutki dla zdrowia gleby, zdrowia ludzi, relacji społecznych iśrodowiska.

Z kolei rolnictwo zrównoważone to system produkcji, w którym stosuje się praktykichroniące środowisko, zdrowie publiczne, społeczności ludzkie i dobrostan zwierząt.Opiera się ono na procesach ekologicznych, bioróżnorodności i cyklach, które sądostosowane do lokalnych warunków. Rolnictwo ekologiczne łączy naukę, innowacje itradycję, aby przynieść korzyści środowisku jako całości i poprawić jakość życiakażdego człowieka. Opiera się na usługach ekosystemów i generalnie ma mniejnegatywnych skutków dla otaczającego krajobrazu niż rolnictwo konwencjonalne.Rolnictwo zrównoważone przyjmuje bardziej holistyczne podejście do rolnictwa niżrolnictwo konwencjonalne.

Produkcja żywności w ramach zrównoważonego rolnictwa jest naturalnym procesem,który ma szereg zalet dla środowiska, gospodarki i społeczeństwa.

Jak możemy ograniczyć zmiany klimatu?

Rolnictwo ma do odegrania pozytywną i znaczącą rolę. Uprawy, żywopłoty i drzewarosnące na gruntach rolnych wychwytują węgiel z atmosfery poprzez fotosyntezę, aodpowiednio zarządzane gleby magazynują węgiel. Jednak systemy żywnościoweprodukowane przemysłowo wymagają dużo energii i opierają się na paliwachkopalnych, które znacząco przyczyniają się do zmian klimatycznych. Roślinyuprawiane w genetycznie jednorodnym rolnictwie przemysłowym typowym dlarolnictwa chemicznego nie są odporne na coraz częstsze i gwałtowne ekstremaklimatyczne.

Wpływ tradycyjnych praktyk rolniczych na zmiany klimatu

Wraz ze wzrostem liczby ludności na świecie, zapotrzebowanie na żywność rośnie wprzyspieszonym tempie. Aby sprostać zapotrzebowaniu na żywność, rolnictwo musiałow ostatnich dziesięcioleciach ewoluować. Dlatego tradycyjne rolnictwo stopniowozmieniało się, aż stało się nowoczesnym rolnictwem. Rolnictwo tradycyjne możnazdefiniować jako prymitywny styl produkcji żywności i prowadzenia gospodarstwarolnego, który wiąże się z intensywnym wykorzystaniem wiedzy rdzennej, użytkowaniaziemi, tradycyjnych narzędzi, zasobów naturalnych, nawozów organicznych i wierzeńkulturowych rolników.

Rolnictwo tradycyjne charakteryzuje się bardzo niskim wykorzystaniem technologii, coczyni jego produkcję na dużą skalę nieproduktywną. Można powiedzieć, że strategietradycyjnego rolnictwa opierają się na ekologii i przyrodzie, a także na polikulturach,które dostarczają różnych rodzajów żywności do ich konsumpcji. W tym przypadku tentyp rolnictwa nie jest tak bardzo nastawiony na handel. Produkcja jest tutajprzeznaczona wyłącznie do spożycia przez rolnika i osoby uprawiające ziemię.Tradycyjne rolnictwo jest bardzo podstawowym zajęciem, od którego produkcji zależywiększość fizycznych możliwości rolnika i jego pracowników.

Około 30% emisji gazów cieplarnianych pochodzi z łańcucha wartości żywności wrolnictwie. Istnieje tak wiele istotnych elementów tego łańcucha wartości, jest onskomplikowany i różni się w różnych częściach świata, ale wszystko to musi działaćjako system, aby dostarczyć potrzebną żywność na całym świecie, dla rosnącejpopulacji. Ale jednocześnie robić to w sposób, który nie tylko chroni naszą planetę, aleczyni ją lepszą. Rolnicy muszą współpracować z przemysłem, firmami spożywczymi,sprzedawcami detalicznymi, rządowymi organami regulacyjnymi i organizacjamipozarządowymi, mającymi różne pomysły na rozwiązanie tego problemu.

Wpływ wielkoprzemysłowych/wielkoskalowych praktykrolniczych na zmiany klimatu

Globalne sposoby produkcji, konsumpcji i handlu wygenerowały ogromne problemydla Ziemi, w tym transcendentny problem globalnego ocieplenia. WedługMiędzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) rolnictwo jest odpowiedzialne za10-12% światowych emisji antropogenicznych i prawie jedną czwartą bieżącegowzrostu emisji gazów cieplarnianych. Rolnictwo przemysłowe przyczynia siędrastycznie do globalnego ocieplenia, wskazując, że większość całkowitej emisji gazówcieplarnianych jest związana z rolnictwem.

Intensywna promocja wielkoskalowych plantacji monokulturowych i agropaliw jakorozwiązań obecnych kryzysów żywnościowych i energetycznych zwiększa napięcie nagruntach rolnych, prowadząc do dalszego wylesiania i większej emisji gazówcieplarnianych. W krajach rozwijających się, pomimo rozwoju rolnictwaprzemysłowego, nadal istnieją masy drobnych rolników, którzy mogą stosowaćpraktyki agroekologiczne o potencjalnie znaczącym wpływie na łagodzenie skutkówemisji gazów cieplarnianych. W krajach rozwiniętych zmiany w polityce rolnej będąmiały zasadnicze znaczenie dla odwrócenia krzywej konsolidacji gruntów. Należą donich m.in. rosnące zapotrzebowanie na towary ekologiczne i lokalne, wzrost ekspansjirynków rolnych oraz rosnąca popularność programów rolnictwa wspieranego przezspołeczność.

Rolnictwo przemysłowe zachęca do stosowania praktyk, które degradują glebę izwiększają emisje, jednocześnie pozostawiając rolników bardziej podatnymi na szkodyw miarę ocieplania się planety.
Gustin, G. (2019)

Rolnictwo na dużą skalę zachęca do stosowania praktyk, które degradują glebę,marnują nawozy i eksploatują obornik, z których wszystkie bezpośrednio zwiększająemisję gazów cieplarnianych. Jednocześnie zniechęca do praktyk takich jak rolnictwo”no-till” i płodozmian, które chwytają dwutlenek węgla z powietrza, przechowują go wglebie i poprawiają zdrowie gleby. Przemysłowy system żywnościowy stanowi barierędla realizacji potencjalnych korzyści klimatycznych rolnictwa. Mówi się, żewielkoskalowe operacje rolne zmuszają małe gospodarstwa do wycofania się zdziałalności, niszczą żywotność społeczności wiejskich, zmniejszają różnorodnośćprodukcji rolnej i stwarzają zagrożenia dla środowiska poprzez swoje praktykiprodukcyjne. Rolnicy będą potrzebowali nowych technologii do walki z suszą iszkodnikami, większego nawadniania i większej ilości sprzętu.

Starzenie się pokolenia rolników również przyspiesza konsolidację. Przeciętny rolnikzbliża się do 60 roku życia, a wielu rolników polega na ziemi, aby sfinansowaćemeryturę. Ale nie sprzedają jej młodym rolnikom, których nie stać na wysokie cenyziemi. Sprzedają ją większym gospodarstwom lub wydzierżawiają.

Źródła:

https://www.ecoliteracy.org/article/industrial-agriculture-agroecology-and-climate-change
https://www.eea.europa.eu/signals/signals-2015/articles/agriculture-and-climate-change
https://wfto.com/news/food-farming-and-climate-change-it%E2%80%99s-bigger-everything-else
https://climateatlas.ca/agriculture-and-climate-change
Dr Chang‐Gil K. (2008) The Impact of Climate Change on the Agricultural Sector: Implications of the Agro‐Industry for Low Carbon, Green Growth Strategy and Roadmap for the East Asian Region.
Dr. Chang‐Gil, K. (2008). The Impact of Climate Change on the Agricultural Sector: Implications of the Agro‐Industry for Low Carbon, Green Growth Strategy and Roadmap for the East Asian Region.
https://repository.unescap.org/bitstream/handle/20.500.12870/4032/ESCAP-2012-PB- Impact-climate-change-agricultural-sector-agro-industry.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Nelson, G., Rosegrant, M., Koo, J., Robertson, R., Sulser, T., Zhu, T., Ringler, C., Msangi, S., Palazzo, A., Batka, M., Magalhães, M., Santos, R. A., Ewing, M., Lee, D. (2009). Climate Change: Impact on Agriculture and Costs of Adaptation.
https://ebrary.ifpri.org/utils/getfile/collection/p15738coll2/id/130648/filename/130821.pdf
United Nations (n.d.). Climate change
https://climatepromise.undp.org/news-and-stories/climate-dictionary-everyday-guide-climate-change
European Environment Agency (2015) Agriculture and climate change
https://tinyurl.com/j2w8phxc
Portillo, G. (n.d.) Agricultura tradicional
https://www.jardineriaon.com/pl/agricultura- tradicional.html
Syngenta Group (2018), Environmental impacts of agriculture
https://youtu.be/gQheu5CW_Ls
Gustin, G. (2019). Industrial Agriculture, an Extraction Industry Like Fossil Fuels, a Growing Driver of Climate Change
https://insideclimatenews.org/news/25012019/climate-change-agriculture-farming- consolidation-corn-soybeans-meat-crop-subsidies/
Lin, B., Chappell, M. J., Vandermeer, J., Smith, G., Quintero, E., Kerr, R., Griffith, D., Ketcham, S. Latta, S., Mcmichael, P., Mcguire, K., Nigh, R., Rocheleau, D., Soluri, J., Perfecto, I. (2011). Effects of industrial agriculture on climate change and the mitigation potential of small-scale agro-ecological farms,
https://www.researchgate.net/publication/230877696_Effects_of_industrial_agricultur e_on_climate_change_and_the_mitigation_potential_of_small-scale_agro- ecological_farms

Pora na quiz!