Arkusz do lekcji 4:
Podstawowe zasady demokracji, deliberacjaobywatelska i demokracja deliberatywna
Cele szkolenia:
2. Osoby uczące się poznają definicję deliberacji obywatelskiej oraz pięć warunków deliberacji obywatelskiej (informacja, równowaga merytoryczna, różnorodność,sumienność, równe traktowanie)
3. Uczestnicy poznają cztery konkurujące ze sobą teorie demokracji (demokracjadeliberatywna, równość polityczna, demokracja partycypacyjna, sprzeciw tyranii)
Wstęp
Od połowy XX wieku współczesne społeczeństwa zachodnie rozwijają się i kwitną wkontekście społeczno-politycznym znanym powszechnie jako „demokracja” lub”demokracja liberalna”. Chociaż w Europie demokracja wydaje się być „dziełem wtoku”, ponieważ kraje europejskie nie doświadczają tego samego poziomu lub cechrządów demokratycznych, demokracja jako koncepcja jest tak stara jak starożytnacywilizacja grecka, od której wzięła swoją nazwę.
Złożona z dwóch greckich słów „demos” (=ludzie) i „Kratos” (=władza, państwo),demokracja obejmuje system rządów, w którym wola ludzi, formalnie zwanychobywatelami, jest podstawą wszystkich decyzji i działań politycznych. Wprzeglądzie literatury można znaleźć kilka terminologii, opisów, jak równieżinterpretacji słowa „demokracja”; dzieje się tak w wyniku obszarów zainteresowaniai krytycznej analizy, którą osoby, uczeni, eksperci i instytucje przeprowadzają wodniesieniu do pojęcia „demokracja”.
Orientacyjnie przedstawiamy tu dwie definicje podane przez dwie zasłużoneorganizacje – Radę Europy i ONZ. W szczególności:
…O demokracji można myśleć jako o „władzy ludu”: sposobie rządzenia, który zależy odwoli ludu…
Rada Europy, b.d.
..podstawową zasadą demokracji jest to, że wola ludu jest źródłem legitymizacjisuwerennych państw… ONZ, nd.
Jak można zauważyć na podstawie tych dwóch definicji, demokracja jestnierozerwalnie związana z tak zwaną „wolą ludu”, mimo że definicja ONZ koncentrujesię tutaj głównie na znaczeniu woli ludu dla legitymizacji państwa”. skupia się tugłównie na znaczeniu woli ludu dla legitymizacji państwa.
W tej części skoncentrujemy się na demokracji, zagłębiając się w podstawowe zasady,które kierują naszym życiem społecznym we współczesnych państwach europejskich,jednocześnie badając dwa innowacyjne procesy, które poszerzają pojęcie demokracjiw naszych społeczeństwach, a mianowicie deliberację obywatelską i demokracjędeliberatywną. W obliczu nierówności, zmiany klimatu i niepokojów społecznychspołeczeństwa europejskie są wezwane do ponownego rozważenia jakości swojejdemokracji, a także do dalszej demokratyzacji procesów decyzyjnych. Aby stawić czoławspółczesnym wyzwaniom, Europa potrzebuje więcej głosów i więcej osób aktywnieuczestniczących w pozytywnym kształtowaniu jej teraźniejszości i przyszłości.
Fundamentalne zasady demokracji
Podążaj za nami w tej podróży w świat demokracji i jej zasad przewodnich!
Równość
Równość jest jedną z najważniejszych zasad demokracji i zapewnia, że wszyscy ludziesą równi wobec prawa, jak również, że są jednakowo reprezentowani w polityce iprocesach decyzyjnych.
Równość w demokratycznym rządzie przejawia się w tym, żeludzie nie są dyskryminowani ze względu na swoje pochodzenie etniczne, religię,płeć czy orientację seksualną.
Prawa człowieka
Prawa człowieka zostały zapisane 10 grudnia 1948 r. w ustawie autorstwa OrganizacjiNarodów Zjednoczonych zwanej „Powszechną Deklaracją Praw Człowieka” (UDHR).Prawa te mają mieć charakter uniwersalny, co oznacza, że wszyscy ludzie, niezależnieod kraju, w którym żyją, powinni mieć do nich prawo. Już pierwszy artykuł UDHRstanowi, że:
Wszystkie istoty ludzkie rodzą się wolne i równe pod względem godności i praw. Sąobdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec siebie w duchubraterstwa.
(UDHR, Article 1, 1948)
Idąc za paradygmatem ONZ, w 1950 roku nowo powstała wówczas Rada Europy -instytucja europejska mająca na celu ochronę praw człowieka na starymkontynencie – przyjęła swoją pierwszą konwencję, a mianowicie „EuropejskąKonwencję Praw Człowieka”. Konwencja ta jest wdrażana we wszystkich 46 krajachczłonkowskich Rady Europy, a nadzór nad jej prawidłową realizacją sprawujeEuropejski Trybunał Praw Człowieka.
Jednymi z najbardziej znanych praw człowiekasą: wolność słowa, prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa oraz swobodaporuszania się i przebywania w granicach każdego państwa.
Wolne i sprawiedliwe wybory
W demokracjach obywatele są powołani do głosowania na przedstawicieli swojegorządu i instytucji politycznych co tyle lat (np. w Europie najczęściej co 4 lub 5). Abywybory były wolne, oznacza to, że nie stosuje się wobec obywateli zastraszania,korupcji czy gróźb w celu wpłynięcia na ich głos. Dodatkowo, aby wybory byłysprawiedliwe, wszystkie zarejestrowane partie polityczne nie powinny napotykaćżadnych przeszkód w udziale w wyborach, natomiast każdy głos obywatela musi byćpoliczony.
Artykuł 3 Protokołu nr 1 Konwencji Praw Człowieka Rady Europy stanowi:
Każdy ma prawo do wyboru rządu swego kraju w głosowaniu tajnym. Bez tegoprawa nie może być mowy o wolnych i uczciwych wyborach. Gwarantuje onoobywatelom swobodę wypowiedzi, właściwą reprezentatywność wybranychprzedstawicieli oraz legitymizację organów ustawodawczych i wykonawczych, aprzez to zwiększa zaufanie ludzi do instytucji.
(CoE, art. 3, 1950)
Odpowiedzialność
Odpowiedzialność dotyczy urzędników mianowanych (por. przedstawicieli wparlamentach, senatach, wybieralnych organach rządowych, sędziów itp.), którzypowinni być odpowiedzialni za swoje decyzje i działania w trakcie wykonywaniaswoich obowiązków.
W lutym 2022 roku Komitet Ministrów Rady Europy przyjąłszczegółowe zalecenia (CM/Rec(2022)2) dotyczące odpowiedzialności wybranychprzedstawicieli i organów wybieralnych na szczeblu lokalnym i regionalnym, którewyraźnie stwierdzają, że:
1.decydenci biorą odpowiedzialność za swoje decyzje;
2.decyzje te są relacjonowane, wyjaśniane, badane i w razie potrzeby kwestionowanelub sankcjonowane; oraz
3.istnieją skuteczne i proporcjonalne środki zaradcze w przypadku niewłaściwychdecyzji lub zaniechań oraz wszelkich wynikających z nich działań lub zaniechań;
Transparentność
Aby prawdziwa demokracja mogła się rozwijać, obywatele powinni mieć prawo doinformacji o tym, jakie decyzje są podejmowane, kiedy i przez kogo, a także dożądania regularnych aktualizacji na temat bieżącej polityki i procedur decyzyjnych
.Jak podkreśla Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)
Otwartość i przejrzystość to kluczowe składniki budowania odpowiedzialności izaufania, które są niezbędne dla funkcjonowania demokracji i gospodarek rynkowych.
(Gurría, A., n.d. Sekretarz Generalny OECD)
Praworządność
Zasada „państwa prawa” gwarantuje, że żadna jednostka ani żaden obywatel nie stoiponad prawem, niezależnie od jego/jej społeczno-politycznej i społeczno-gospodarczejtożsamości i roli. W warunkach demokratycznych zasada praworządności jestnierozerwalnie związana ze sprawnym funkcjonowaniem społeczeństwdemokratycznych, natomiast jej brak czyni demokrację bezbronną lub wręcznieistniejącą.
Udział obywateli
Partycypacja obywatelska jest podstawowym elementem zdrowego i dobrzeprosperującego społeczeństwa demokratycznego. Pociąga ona za sobą aktywnezaangażowanie obywateli w kształtowanie procesów i procedur publicznych i możeprzejawiać się na wiele sposobów, od głosowania lub bycia kandydatem w wyborachdo uczestnictwa w mini-nieformalnych zgromadzeniach w swoim sąsiedztwie, dopłacenia podatków lub wyrażania swojego rozczarowania decyzjami politycznymipoprzez pokojowe protesty.
Demokracja deliberatywna
Ta obserwowana w ostatnich dekadach fala deliberacji (OECD, 2022) jest bezpośredniozwiązana ze szczególnym rodzajem demokracji, która sięga czasów starożytnej Grecji -Aten. Powszechnie znany jako „demokracja deliberatywna”, ten sposóbpraktykowania demokracji pociąga za sobą aktywne i bezpośrednie uczestnictwoobywateli w kształtowaniu polityk i decyzji publicznych, wykraczając tym samympoza zwykłe konsultacje lub zwykłe demokratyczne obowiązki i role, do którychwypełniania
powołana jest większość obywateli (np. głosowanie w wyborach, płaceniepodatków itp.).
Celem dydaktycznym tej podjednostki jest przedstawienie studentom czterechkonkurencyjnych teorii politycznych, jeśli chodzi o demokrację, a mianowiciedemokracji deliberatywnej, równości politycznej, demokracji partycypacyjnej inietyranii.
W szczególności demokracja deliberatywna przejawia się w różnych formach ikontekstach w zależności od stopnia wpływu, jaki ma mieć zaangażowanieobywateli w polityki publiczne. OECD w swojej publikacji „Innovative CitizenParticipation and New Democratic Institutions: Catching the Deliberative Wave” (2022)zarysowuje cztery modele procesów deliberacyjnych, a mianowicie świadomerekomendacje obywatelskie w kwestiach politycznych, opinie obywatelskie wkwestiach politycznych, świadoma ocena obywatelska środków wyborczych oraz stałereprezentatywne organy deliberacyjne.
Kolejnym obszarem zainteresowania, jeśli chodzi o teorię demokracji, jest pojęcie”równości politycznej”. Termin ten odnosi się do faktu posiadania przez obywatelirównego głosu w sprawie decyzji rządowych (Verba, S. 2001). Ściśle powiązana zzasadami „równości” i „rządów prawa”, które widzieliście wcześniej, równośćpolityczna jest często badana jako podstawowy parametr określający jakośćwspółczesnych demokracji.
Innym terminem często używanym w odniesieniu do demokracji deliberatywnej jest”demokracja uczestnicząca”, która również podkreśla znaczenie zaangażowaniaobywateli i aktywnego udziału w procesach decyzyjnych. Demokracja, w którejobywatele są częściej wzywani do udziału w dyskusjach kształtujących jej przyszłość,jest bardziej stabilna i spójna społecznie, a jej system polityczny zyskuje szersząlegitymizację.
Wreszcie, na skrajne przeciwieństwo demokracji deliberatywnej, natrafiamy naautokracje nietyraniczne, a dokładniej nietyraniczne. Są to zazwyczaj reżimy, którenie są wybierane przez naród lub dają złudzenie uczestnictwa poprzez orkiestracjęfałszywych wyborów i manipulowanie wynikami głosowania.
Źródła:
https://www.coe.int/en/web/human-rights-convention#:~:text=The%20European%20Convention%20on%20Human%20Rights%20is%20the%20first%20Council,prerequisite%20for%20joining%20the%20Organisation
https://www.coe.int/en/web/human-rights-convention/elections
https://civicsacademy.co.za/what-are-free-and-fair-elections/
https://www.coe.int/en/web/human-rights-convention/elections
https://www.un.org/en/chronicle/article/rule-law-and-democracy-addressing-gap-between-policies-and-practices
https://www.principlesofdemocracy.org/law
https://www.un.org/en/chronicle/article/rule-law-and-democracy-addressing-gap-between-policies-and-practices
https://www.oecd-ilibrary.org/governance/innovative-citizen-participation-and-new-democratic-institutions_339306da-en
https://www.congressfoundation.org/news/blog/1919-what-constitutes-effective-citizen-deliberation
https://zenodo.org/record/7198511#.Y8lAfHZBy3C
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/kykl.12295
https://www.russellsage.org/sites/all/files/u4/Verba.pdf
https://www.coe.int/en/web/participatory-democracy/about-participatory-democracy
http://www.sscnet.ucla.edu/polisci/cpworkshop/papers/Boix.pdf
https://rri-tools.eu/-/deliberative-futures-toolkit-toward-future-oriented-communities-and-decision-making
https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev.polisci.8.032904.154633
https://www.oecd.org/gov/open-government/eight-ways-to-institutionalise-deliberative-democracy.htm
Czas na quiz!