Werkblad voor Les 4:
Fundamentele Democratische Beginselen, Burgeroverleg en Deliberatieve Democratie
Leerdoelen:
2. Leerlingen leren de definitie van Burgeroverleg, en de vijf voorwaarden voor burgeroverleg (informatie, inhoudelijke balans, diversiteit, gewetensvolheid, gelijke afweging)
3. Leerlingen leren over de vier concurrerende democratische theorieën (deliberatieve democratie, politieke gelijkheid, participatieve democratie, niet-tirannie)
Introductie
Samengesteld uit de twee Griekse woorden “demos” (=volk) en “Kratos” (=macht, staat), omvat democratie een regeringssysteem waarin de wil van het volk, formeel bekend als de burgers, de basis is van alle politieke beslissingen en acties. In het literatuuroverzicht vind je verschillende terminologieën, beschrijvingen en interpretaties van het woord “democratie”; dit gebeurt als gevolg van de aandachtsgebieden en de kritische analyse die individuen, wetenschappers, experts en instellingen maken met betrekking tot het begrip ‘democratie’.
In deze unit zullen we ons concentreren op democratie door dieper in te gaan op de fundamentele principes die ons sociale leven in moderne Europese staten sturen, terwijl we twee innovatieve processen zullen onderzoeken die het concept van democratie in onze samenlevingen verbreden, namelijk burgeroverleg en de deliberatieve (overleg)democratie. Geconfronteerd met ongelijkheid, klimaatverandering en sociale onrust, worden Europese samenlevingen opgeroepen om de kwaliteit van hun democratie te heroverwegen en besluitvormingsprocessen verder te democratiseren. Om de hedendaagse uitdagingen het hoofd te bieden, heeft Europa meer stemmen nodig en meer mensen die actief deelnemen aan het positief vormgeven van zijn heden en toekomst.
De fundamentele democratische principes
Volg ons op deze reis in de wereld van democratie en haar leidende principes!
Gelijkheid
Mensenrechten
De mensenrechten zijn op 10 december 1948 verankerd in een rechtenverklaring van de Verenigde Naties, de “Universal Declaration of Human Rights” (UVRM) genoemd. Deze rechten zouden universeel van aard moeten zijn, wat inhoudt dat alle mensen, ongeacht in welk land ze wonen, er recht op zouden moeten hebben.
Het allereerste artikel van de UVRM stelt dat:
(UVRM, artikel 1, 1948)
In navolging van het VN-model nam de toen nieuw opgerichte Raad van Europa – een Europese instelling die tot doel heeft de mensenrechten op het oude continent te beschermen – in 1950 zijn eerste verdrag aan, namelijk het “Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens”. Het verdrag wordt geïmplementeerd in alle 46 lidstaten van de Raad van Europa, terwijl het Europees Hof voor de Rechten van de Mens toezicht houdt op de correcte implementatie ervan. Enkele van de meest bekende mensenrechten zijn vrijheid van meningsuiting, het recht op leven, vrijheid en veiligheid en vrijheid van verkeer en verblijf binnen de grenzen van elke staat.
Vrije en Eerlijke verkiezingen
In democratieën worden burgers om de zoveel jaar opgeroepen om te stemmen op de vertegenwoordigers van hun regering en politieke instellingen (meestal in Europa om de 4 of 5). Vrije verkiezingen houden in dat er geen intimidatie, corruptie of bedreigingen worden opgelegd aan burgers om hun stem te beïnvloeden. Bovendien, om eerlijk te zijn, mogen geen van de geregistreerde politieke partijen enige obstakels tegenkomen bij deelname aan de verkiezingen, terwijl de stem van elke burger moet worden geteld.
Artikel 3 van Protocol 1 van het Verdrag voor de Rechten van de Mens van de Raad van Europa luidt:
Iedereen heeft het recht om de regering van zijn/haar land te kiezen bij geheime stemming. Zonder dit recht kunnen er geen vrije en eerlijke verkiezingen zijn. Het waarborgt de vrijheid van meningsuiting van de burgers, de goede representativiteit van gekozen vertegenwoordigers en de legitimiteit van de wetgevende en uitvoerende organen, en vergroot tegelijkertijd het vertrouwen van de mensen in de instellingen.
(RvE, artikel 3, 1950)
Verantwoordelijkheid
Verantwoordingsplicht verwijst naar benoemde functionarissen (vgl. vertegenwoordigers in parlementen, senaat, gekozen overheidsinstanties, rechters, enz.) die verantwoording moeten afleggen voor hun beslissingen en acties bij het uitvoeren van hun taken. In februari 2022 heeft het Comité van Ministers van de Raad van Europa specifieke aanbevelingen aangenomen (CM/Rec(2022)2) over de verantwoordingsplicht van gekozen vertegenwoordigers en gekozen organen op lokaal en regionaal niveau, waarin duidelijk wordt gesteld dat:
1. beslissers nemen verantwoordelijkheid voor hun beslissingen;
2. over deze beslissingen wordt gerapporteerd, uitgelegd, onderzocht en, in voorkomend geval, in twijfel getrokken of gesanctioneerd;
3. En er zijn effectieve en evenredige rechtsmiddelen voor ongepaste beslissingen of nalatigheden en alle daaruit voortvloeiende handelingen of nalatigheden;
Transparantie
Wil echte democratie gedijen, dan moeten burgers het recht hebben om geïnformeerd te worden over welke beslissingen worden genomen, wanneer en door wie, en om regelmatig op de hoogte te worden gehouden van lopende beleids- en besluitvormingsprocedures. Zoals de Organisatie voor Economische Samenwerking
en Ontwikkeling (OESO) benadrukt:
(Gurría, A., n.d. secretaris-generaal van de OESO)
De Rechtstaat
Het “rechtsstaat”-beginsel zorgt ervoor dat geen enkel individu of burger boven de wet staat, ongeacht zijn/haar/haar sociaal-politieke en sociaal-economische identiteit en rol. In een democratische context is het rechtsstaatbeginsel onlosmakelijk verbonden met het soepel functioneren van democratische samenlevingen, terwijl de afwezigheid ervan de democratie weerloos of zelfs onbestaande maakt.
Burgerparticipatie
Burgerparticipatie is een fundamenteel onderdeel van een gezonde en welvarende democratische samenleving. Het houdt actieve betrokkenheid van burgers in bij het vormgeven van openbare processen en procedures en kan op verschillende manieren worden gemanifesteerd, van stemmen of kandidaat zijn bij verkiezingen tot deelname aan mini-informele bijeenkomsten in jouw buurt om je belastingen te betalen of jouw teleurstelling te uiten aan politieke beslissingen door vreedzaam te protesteren.
Deliberatieve Democratie
Deze deliberatieve golf (OESO, 2022) zoals waargenomen in de afgelopen decennia is direct gekoppeld aan een speciaal type democratie dat teruggaat tot de oude Griekse staat Athene. Deze manier van democratie, die algemeen bekend staat als “deliberatieve democratie”, houdt actieve en directe burgerparticipatie in bij het vormgeven van overheidsbeleid en -beslissingen, die dus verder gaat dan eenvoudige raadpleging of reguliere democratische taken en rollen die de meerderheid van de burgers moet vervullen (bijv. , belasting betalen, enz.).
Het leerdoel van deze subeenheid is om leerlingen kennis te laten maken met de vier concurrerende politieke theorieën als het gaat om democratie, namelijk deliberatieve democratie, politieke gelijkheid, participatieve democratie en niet-tirannie.
Met name deliberatieve democratie manifesteert zich in verschillende vormen en contexten, afhankelijk van de mate van impact die de betrokkenheid van burgers bij overheidsbeleid moet hebben. De OESO schetst in haar publicatie “Innovative Citizen Participation and New Democratic Institutions: Catching the Deliberative Wave” (2022) vier modellen van deliberatieve processen, namelijk geïnformeerde burgeraanbevelingen over beleidskwesties, burgeropinie over beleidskwesties, geïnformeerde burgerevaluatie van stembiljetten en permanente vertegenwoordigende overlegorganen.
Een ander aandachtsgebied als het gaat om democratische theorie is het concept van “politieke gelijkheid”. De term verwijst naar het feit dat burgers een gelijke stem hebben in overheidsbeslissingen (Verba, S. 2001). Nauw verbonden met de principes van ‘gelijkheid’ en ‘de rechtsstaat’ die je eerder zag, wordt politieke gelijkheid vaak onderzocht als een fundamentele parameter die de kwaliteit van hedendaagse democratieën bepaalt.
Een andere term die vaak wordt gebruikt in verband met deliberatieve democratie is “participerende democratie”, die ook het belang benadrukt van burgerbetrokkenheid en actieve betrokkenheid bij besluitvormingsprocessen. Een democratie waarin burgers vaker worden opgeroepen om deel te nemen aan discussies die haar toekomst bepalen, is stabieler en sociaal coherenter, terwijl haar politieke systeem meer legitimiteit krijgt.
Ten slotte vinden we, in het extreme tegenovergestelde van deliberatieve democratie, niet-tirannie of beter gezegd niet-tirannieke autocratieën. Dit zijn meestal regimes die niet door het volk zijn gekozen of die de illusie van participatie wekken door valse verkiezingen te orkestreren en stemuitslagen te manipuleren.
Referenties:
https://www.coe.int/en/web/human-rights-convention#:~:text=The%20European%20Convention%20on%20Human%20Rights%20is%20the%20first%20Council,prerequisite%20for%20joining%20the%20Organisation
https://www.coe.int/en/web/human-rights-convention/elections
https://civicsacademy.co.za/what-are-free-and-fair-elections/
https://www.coe.int/en/web/human-rights-convention/elections
https://www.un.org/en/chronicle/article/rule-law-and-democracy-addressing-gap-between-policies-and-practices
https://www.principlesofdemocracy.org/law
https://www.un.org/en/chronicle/article/rule-law-and-democracy-addressing-gap-between-policies-and-practices
https://www.oecd-ilibrary.org/governance/innovative-citizen-participation-and-new-democratic-institutions_339306da-en
https://www.congressfoundation.org/news/blog/1919-what-constitutes-effective-citizen-deliberation
https://zenodo.org/record/7198511#.Y8lAfHZBy3C
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/kykl.12295
https://www.russellsage.org/sites/all/files/u4/Verba.pdf
https://www.coe.int/en/web/participatory-democracy/about-participatory-democracy
http://www.sscnet.ucla.edu/polisci/cpworkshop/papers/Boix.pdf
https://rri-tools.eu/-/deliberative-futures-toolkit-toward-future-oriented-communities-and-decision-making
https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev.polisci.8.032904.154633
https://www.oecd.org/gov/open-government/eight-ways-to-institutionalise-deliberative-democracy.htm
Het is quiz tijd!