Φύλλο Εργασίας για το Μάθημα 5:
Σχεδιασμός και Διεξαγωγή
Σωκρατικών Σεμιναρίων και Στρογγυλών Τραπεζών για τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων
Εκπαιδευτικοί Στόχοι
1. Οι εκπαιδευόμενοι θα μάθουν τους ορισμούς των Σωκρατικών Σεμιναρίων και των Στρογγυλών Τραπεζών
2. Οι εκπαιδευόμενοι θα μάθουν για τόσο για την ιστορική χρήση, όσο και για την παρούσα χρησιμότητα των Σωκρατικών Σεμιναρίων και των Στρογγυλών Τραπεζών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.
Όλες αυτές οι πρακτικές διαβούλευσης και συμμετοχής στα κοινά που μάθατε στο μάθημα 4 έχουν επηρεάσει επίσης τον τρόπο με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί παραδίδουν τα μαθήματά τους, καθώς και τη δομή και το πεδίο εφαρμογής των σχολικών προγραμμάτων. Συγκεκριμένα, παρατηρείται ότι οι νέες παιδαγωγικές πρακτικές διδασκαλίας επικεντρώνονται πλέον περισσότερο στην ενθάρρυνση των συζητήσεων και της διαβούλευσης μεταξύ των μαθητών εντός του πλαισίου των τάξεων τους ως μέθοδο για τόνωση των δεξιοτήτων τους όσον αφορά την κριτική σκέψη. Επιπλέον, αυτές οι συμμετοχικές προσεγγίσεις αναμένεται επίσης να καλλιεργήσουν συμπεριφορές ενεργού πολιτότητας και δημοκρατικές συμπεριφορές στους εκπαιδευόμενους, διδάσκοντάς τους πώς να συμμετέχουν σε έναν γόνιμο διάλογο με τους συνομηλίκους τους, μαθαίνοντας έτσι πώς να σέβονται στην πράξη διαφορετικές απόψεις και κοσμοθεωρίες.
Σε αυτό το μάθημα θα επικεντρωθούμε σε έναν καινοτόμο τρόπο μέσω του οποίου μπορούν να ενθαρρυνθούν οι συζητήσεις των εκπαιδευομένων στο πλαίσιο μιας τάξης, γνωστές ως
«Σωκρατικά Σεμινάρια».
Ας μάθουμε μαζί περί τίνος πρόκειται και πώς μπορείτε να τα εφαρμόσετε στο μαθησιακό και διδακτικό σας πλαίσιο!
Τι είναι τα Σωκρατικά Σεμινάρια και οι Στρογγυλές Τράπεζες
Τα σωκρατικά σεμινάρια και οι στρογγυλές τράπεζες έχουν πάρει το όνομά τους από έναν αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο, ο οποίος ήταν ευρέως γνωστός για την ιδιαίτερη μέθοδο του να δημιουργεί και να ενθαρρύνει συζητήσεις μεταξύ φίλων και πολίτών στην αρχαία Αθήνα. Η προσέγγιση του Σωκράτη βασίστηκε στην ενθάρρυνση της συμμετοχής των αθρώπων σε διάλογο για ένα θέμα ή μια αφηρημένη ιδέα, η οποία στη συνέχεια αναπτυσσόταν και συζητείτο από τους συμμετέχοντες στα πλαίσια ομαδικής συζήτησης. Μέσα από μια σειρά από ενδιαφέροντα και βαθυστόχαστα ερωτήματα, ο Σωκράτης είχε ως στόχο να φέρει στο προσκήνιο ιδέες και απόψεις οι οποίες ήταν βαθιά ριζωμένες στο μυαλό των συνομιλητών του, καλώντας τους να αμφισβητήσουν πολλές από τις βασικές τους πεποιθήσεις και αξίες.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο μαθησιακός στόχος αυτής της επιμέρους ενότητας είναι να σας πληροφορήσει σχετικά με τα Σωκρατικά Σεμινάρια και τις Στρογγυλές Τράπεζες.
Στο σύγχρονο πλαίσιο, όταν αναφερόμαστε στις έννοιες «Σωκρατικά σεμινάρια και στρογγυλές τράπεζες», αναφερόμαστε σε μια συζήτηση η οποία βασίζεται σε καταγραφή στοιχείων που συνθέτουν ένα θέμα και η οποία διεξάγεται εντός του σχολικού περιβάλλοντος. Κατά τη συζήτηση αυτή, οι εκπαιδευόμενοι συμμετέχουν σε διάλογο με τους συνομηλίκους τους για ένα επιλεγμένο θέμα ή ιδέα. Αυτή η ιδέα καταγράφεται αρχικά από τους εκπαιδευόμενους σε ένα σύντομο κείμενο. Στη συνέχεια, οι εκπαιδευόμενοι ετοιμάζουν ορισμένες ερωτήσεις μέσω των οποίων θα ξεκινήσει και θα εξελιχθεί η συζήτηση.
Ο στόχος των Σωκρατικών σεμιναρίων ή στρογγυλών τραπεζών είναι να κάνουν τους μαθητές να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της συμμετοχής των πολιτών στον κοινωνικό διάλογο και την αξία της συνεργασίας, καθώς επίσης να καλλιεργήσουν τις δεξιότητές τους όσον αφορά την κριτική σκέψη και τις συμπεριφορές που διέπουν την ενεργό πολιτότητα.
Τα σωκρατικά σεμινάρια αποτελούνται συνήθως από τέσσερα βασικά στοιχεία, και συγκεκριμένα:
• Το «κείμενο»: το θέμα, η ιδέα ή η θεματική πάνω στην οποία οι εκπαιδευόμενοι θα εμπλακούν σε διάλογο (π.χ. ένα βίντεο, ένα λογοτεχνικό κείμενο, ένα επιστημονικό θέμα κ.λπ.)
• Η ερώτηση/οι ερωτήσεις: Στην αρχή του σεμιναρίου, τίθεται μια εναρκτήρια ερώτηση από τους εκπαιδευόμενους ώστε να παρακινηθεί η συζήτηση. Από αυτή την ερώτηση και τις σκέψεις που αυτή θα εγείρει, αναμένεται να προκύψουν ακόμη περισσότερες ερωτήσεις.
• Ο συντονιστής της συζήτησης: Ένα άτομο το οποίο είναι υπεύθυνο για την παρουσίαση όλων των πτυχών του «κειμένου», βοηθώντας έτσι τους εκπαιδευόμενους στην περαιτέρω διερεύνηση του θέματος.
• Συμμετέχοντες: Στις πλείστες των περιπτώσεων, οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι να συμμετάσχουν στις συζητήσεις έχοντας μελετήσει καλά το «κείμενο» και έχοντας παράλληλα προετοιμαστεί να θέσουν και να απαντήσουν σε ερωτήματα κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου.
Πώς να σχεδιάσετε και να διεξάγετε Σωκρατικά Σεμινάρια και Στρογγυλές Τράπεζες
Όπως έχετε ήδη διαβάσει, τα σωκρατικά σεμινάρια και οι στρογγυλές τράπεζες αποτελούν διαδικασία η οποία καθοδηγείται από τους εκπαιδευόμενους, αλλά η παρουσία, καθώς και η υποστήριξη την οποία παρέχουν οι εκπαιδευτικοί και οι εκπαιδευτές είναι ζωτικής σημασίας ώστε να βοηθήσουν τους εκπαιδευόμενους να διεξάγουν επιτυχώς το σεμινάριο. Υπάρχουν πολλοί τρόποι σχεδιασμού και υλοποίησης ενός Σωκρατικού σεμιναρίου. Σε αυτή την επιμέρους ενότητα θα εξετάσουμε τα βασικά σημεία που αφορούν το σχεδιασμό και την διεξαγωγή ενός Σωκρατικού Σεμιναρίου, καθώς ο μαθησιακός στόχος σε αυτή την φάση είναι να γνωρίσετε την ιστορική χρήση αλλά και την παρούσα χρησιμότητα των Σωκρατικών Σεμιναρίων και των στρογγυλών τραπεζών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.
Στάδιο 1: Σχεδιασμός
Σε αυτή τη φάση, τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι εκπαιδευόμενοι προετοιμάζονται για το επερχόμενο σεμινάριο μελετώντας διεξοδικά το θέμα για το οποίο έχουν επιλέξει να συζητήσουν, καθώς και προετοιμάζοντας ερωτήματα τα οποία πρέπει να απαντηθούν από τους συμμετέχοντες. Όσον αφορά τους εκπαιδευτικούς, σε αυτή τη φάση, είναι σημαντικό να εξηγήσουν με σαφήνεια τον τόνο και τον στόχο του Σωκρατικού Σεμιναρίου προς τους εκπαιδευόμενους, εξηγώντας τους τον πρωταρχικό του στόχο καθώς και τον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται, αποφεύγοντας έτσι τις παρεξηγήσεις. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να καθορίσουν σε αυτό το στάδιο σαφείς κανόνες συζήτησης και να παρουσιάσουν παραδείγματα των διαδικασιών συζήτησης στους εκπαιδευόμενους. Για τους εκπαιδευόμενους, αυτό το στάδιο χρησιμεύει για να εξερευνήσουν μόνοι τους και να
αναλογιστούν σχετικά με το επιλεγμένο θέμα συζήτησης. Μαθαίνουν επίσης πώς να εισαγάγουν τα δικά τους ερωτήματα στη συζήτηση.
Στάδιο 2: Διεξαγωγή
Τα σωκρατικά σεμινάρια διεξάγονται συνήθως σε κυκλική διαρρύθμιση, πράγμα που σημαίνει ότι οι εκπαιδευόμενοι κάθονται σε κύκλο έτσι ώστε να βλέπουν ο ένας τον άλλον. Το ίδιο ισχύει και για τις στρογγυλές τράπεζες, με τη μόνη διαφορά ότι οι μαθητές συγκεντρώνονται σε ένα μόνο στρογγυλό τραπέζι όπου μπορούν να και να συζητούν μεταξύ τους τις ιδέες (Spencer, 2022). Όταν όλοι οι συμμετέχοντες είναι έτοιμοι, η συζήτηση πυροδοτείται μέσω της εναρκτήριας ερώτησης. Αυτό που είναι κρίσιμο για τους εκπαιδευτικούς και τους εκπαιδευόμενους σε αυτό το στάδιο είναι να κατανοήσουν ότι δεν υπάρχουν σωστές ή λανθασμένες απαντήσεις και ότι τα ερωτήματα που τίθενται στη συζήτηση δεν πρέπει να οδηγούν σε απόλυτες απαντήσεις ή δηλώσεις. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να προάγουν τη συζήτηση και την ανταλλαγή ιδεών μεταξύ των εκπαιδευομένων. Καλό είναι να θυμάστε ότι αυτή είναι μια συμμετοχική προσέγγιση για την
ενθάρρυνση της ανάπτυξης της κριτικής σκέψης των εκπαιδευομένων, καθώς και για την τόνωση της μεταξύ τους συνεργασίας και των δεξιοτήτων που αφορούν την κοινωνική αλληλεπίδραση.
Στάδιο 3: Αξιολόγηση
Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να καθορίσουν συγκεκριμένες παραμέτρους επιτυχίας, καθώς και τα κατάλληλα εργαλεία εκτίμησης της επιτυχίας για την αξιολόγηση της ποιότητας και των αποτελεσμάτων του Σωκρατικού Σεμιναρίου. Η αξιολόγηση είναι επίσης χρήσιμη τόσο για τους εκπαιδευτικούς όσο και για τους εκπαιδευόμενους, προκειμένου να αποκτήσουν τεκμηριωμένες γνώσεις και είναι σε θέση να προετοιμαστούν καλύτερα για το επόμενο σεμινάριο.
Πηγές:
https://www.socraticseminars.com/ https://isa.edu.gr/page/what-is-a-socratic-seminar
https://www.teachthought.com/critical-thinking/definition-of-socratic-seminar/
https://spencerauthor.com/socratic-seminars/
https://www.edutopia.org/blog/socratic-seminars-culture-student-led-discussion- mary-davenport
https://edtechbooks.org/studentguide/socratic_seminar https://www.teachingchannel.com/blog/socratic-seminars
Ώρα για κουίζ!
Ακολουθεί ένα διασκεδαστικό κουίζ το οποίο θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε για να εξετάσετε την κατανόησή σας όσον αφορά τις βασικές έννοιες που καλύπτονται σε αυτό το μάθημα: